Dylematy etyczne do opracowania - lista i zasady punktacji

Można też wykorzystać jako zadanie fakultatywne wskazane poniżej "wolne" dylematy etyczne (te kursywą już były analizowane - patrz wpisy na blogu):

1. Psycholog (terapeuta) w trakcie sesji dowiaduje się, że klientka/pacjentka została zgwałcona.
2. Nauczyciel przysyła dziecko do psychologa szkolnego. Następnie on lub rodzice chcą się dowiedzieć, co się działo (mówiło dziecko) podczas spotkania. Rodzice odwołują się do argumentu "władzy rodzicielskiej", nauczyciel do tego, że to on skierował ucznia.
3. Jesteś psychologiem szkolnym w gimnazjum. W czasie jednej z wizyt dowiadujesz się od swojego klienta-ucznia, że jest molestowany seksualnie przez jednego z nauczycieli.
4. Pracujesz z klientem 19-letnim mężczyzną. Chociaż nie jest  to podstawowym problemem, dla którego szukał porady, mówi ci, że rok temu jego najlepszy przyjaciel zmarł tragicznie. Twój klient nigdy nie był na jego grobie, ale teraz uważa, że musi. On nie jest w stanie iść sam, z innymi przyjaciółmi lub rodziną. Pyta, czy pójdziesz z nim.
5. Jesteś psychologiem szkolnym. W związku z trudnościami w nauce zbadałeś przysłane Ci dziecko, ucznia 5 klasy. Jego ojciec chce niezależnej opinii innego psychologa na swój własny koszt. W związku z tym zgłosił się do dyrektora szkoły, aby udostępnić mu kopię dokumentacji badań i opinii psychologicznej. Skierowano go do Ciebie. 
6. W czasie sesji klient mówi terapeucie, że proces terapii całkowicie zmienił jego życie. Prosi więc go o przyjęcie naszyjnika z bursztynu jako wyrazu uznania z okazji postępów w terapii.
7. W czasie spotkania klient/pacjent zgłasza myśli, fantazje i zamiary samobójcze. Biorąc pod uwagę kontekst, psycholog traktuje je poważnie. Rozważa m. in. telefon do rodziny klienta.
8. Jesteś wykładowcą na uczelni, a także masz prywatny gabinet. Na pierwszych zajęciach ze specjalizacji klinicznej (specjalność: uzależnienia) widzisz, że jeden ze studentów jest też twoim klientem.
9. Masz swój gabinet psychologiczny. Zgłasza się do Ciebie adwokat kobiety w sprawie rozwodowej. Mówi, że sąd zarządził powołanie biegłego psychologa do badania żony i męża, ale on chciałby niezależną opinię dla swojej klientki. Pyta, czy podejmiesz się sporządzenia takiej niezależnej opinii psychologicznej.
10. Prowadzisz przez kilka miesięcy terapię ucznia liceum. Kiedy przypadkiem twoja córka widzi wychodzącego od ciebie klienta, mówi do niego: „Widzimy się wieczorem”. Okazuje się, że jest to jej kolega ze szkoły, z którym pracują nad wspólnym projektem i właśnie na dziś się umówili.
11. Klientka psychologa na 10 sesji informuje go, że straciła pracę i nie ma już ubezpieczenia zdrowotnego, więc nie może kontynuować terapii. Proponuje, że zamiast opłat podejmie się opieki nad jego dziećmi.
12. Zwraca się do Ciebie znana stacja telewizyjna, żebyś na podstawie dostępnych publicznie informacji zinterpretował psychologicznie postępowanie ważnego polityka, szefa opozycyjnej partii politycznej.
13. Każdego ranka przez ostatni rok zatrzymujesz się w Starbucks na kawę w drodze do pracy. Prawie codziennie ten sam barista robi kawę. Jesteście po imieniu, powiedzieliście sobie już o swoich wakacjach, kłopotach z dziećmi itp. Pewnego dnia widzisz go w swojej poczekalni – to twój nowy klient.
14. Jesteś psychologiem szkolnym. Zgłasza się do Ciebie 15-letnia uczennica, która ma wątpliwości co do swojej orientacji seksualnej. Chce się spotykać z psychologiem pod warunkiem, że nie dowiedzą się o tym jej rodzice.
15. Do psychologa zgłasza się kobieta, która po dokonanej aborcji przeżywa żal, depresję, wszechogarniającą bezradność i rozpacz. Psycholog zastanawia się, czy może udzielić pomocy, bo jest on(ona) katolikiem i działaczem ruchu pro-life. Zastanawia się nad skorzystaniem z klauzuli sumienia.
16. Dzwoni do ciebie adwokat, który ma praktykę w tym samym mieście, co Ty. Nie jesteście przyjaciółmi, ale czasami podsyłacie sobie klientów; znacie się też z Platinum Fitness Club. Mówi, że jest w kryzysie i szuka profesjonalnej pomocy. Na propozycję pracy z kimś innym mówi, że ufa wyłącznie Tobie.
17.  W szpitalu, w którym pracuje psycholog X przyjęto regułę, że zgodnie z  art. 4a ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku  o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży usuwać się będzie ciążę jedynie po konsultacji psychologicznej, aby pomóc rozwiązać jej problemy i wydać bez zbędnej zwłoki opinię w tej sprawie. Jest to – zdaniem dyrekcji szpitala – zgodne z rozporządzeniami Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w tej sprawie. Ponadto elementem procedury jest kontrola stanu zdrowia pacjentki z oceną jej stanu psychicznego przez jedną dobę po zabiegu i ewentualne udzielenie jej pomocy psychologicznej w przypadku „syndromu poaborcyjnego”. Jest to dla psychologa X sytuacja trudna zawodowo, bo nie przygotowały go do tego studia i specjalizacja. Ponadto jednorazowa rozmowa najczęściej nie jest wystarczająca, a na więcej spotkań nie ma czasu. Nie jest pewien, czy rozmowy takiej nie powinno się też prowadzić z mężem (partnerem) pacjentki. Psycholog X ma też wątpliwości czy taka jego rola nie obniży wizerunku i pozycji zawodu psychologa.Ma też wątpliwości, jaka ma przyjąć w czasie takiej konsultacji perspektywę: neutralnego psychologa, stronnika kobiety, czy też stronnika nienarodzonego dziecka.  
18. Jesteś psychologiem szkolnym. W związku z trudnościami w nauce zbadałeś przysłane Ci dziecko, ucznia 5 klasy. Jego ojciec domaga się drugiego niezależnego badania i opinii wykonanej przez innego psychologa na własny koszt. Uważa, że wydana przez Ciebie opinia jest nierzetelna i że została wykonana ze zbyt małą dokładnością i uwagą poświęconą dziecku aby móc jasno orzec problemy z nauką w postaci dysleksji. Ojciec uważa, że wszystko z dzieckiem jest w porządku a postawiona diagnoza jest wynikiem automatycznej pracy psychologa. Zdaniem rodzica postawiona przez Ciebie diagnoza jest krzywdząca i stygmatyzująca dla dziecka. W związku z tym zgłosił się do dyrektora szkoły, aby udostępnić mu kopię dokumentacji badań aby mógł przekazać ją innemu psychologowi i podważyć rzetelność twojej opinii. Podczas wywiadu z chłopcem dowiadujesz się również, że ojciec ma duże wymagania wobec dziecka i często angażuje je w różne aktywności pozalekcyjne, wywiera przy tym dużą presję dotyczącą osiągnięć dziecka. Dyrektor szkoły skierował go do Ciebie. [Dorota Flieger]
19.  Jesteś psychologiem z 20-wieloletnim doświadczeniem. Raz w tygodniu przychodzi do Ciebie pacjent Piotr, który cierpi na schizofrenię paranoidalną. Piotr leczy się również farmakologicznie, ale sam zdecydował o tym, że chce również przychodzić na terapię, ponieważ uważa, że sama farmakoterapia mu nie pomaga. Obecnie znajduje się w fazie remisji. Nawroty choroby zdarzają się rzadko, ale kiedy one następują Piotr ma bardzo silne urojenia, staje się wtedy bardzo agresywny i niebezpieczny. Podczas ostatniego nawrotu, w obawie o własne życie, uciekła od niego żona z córką, jednak Piotr mówi, że ma już nową partnerkę, która nigdy nie dowie się o jego chorobie. Po pewnym czasie na jednej z uroczystości rodzinnych rozpoznajesz Piotra, on również rozpoznaje Ciebie, okazuje się, że jest on nowym partnerem Twojej bratanicy. [Żaneta Koczorowska]
20. Pracujesz jako psycholog pracy i organizacji w firmie zajmującej się rekrutacją. Otrzymujesz zlecenie od ważnego klienta poszukującego kandydata na stanowisko menadżera wysokiego szczebla. Przygotowujesz procedurę, włączając w nią wywiady behawioralne, assessment center i kwestionariusze (m.in. typów kultur Cameron i Quinn). Plan zostaje zaakceptowany przez klienta, rozpoczynasz rekrutację. Udaje Ci się przebadać 10 kandydatów, którzy wysłali zadowalające CV. Wyniki tych badań zawierasz w raporcie końcowym wraz ze swoją opinią wyróżniającą trzech kandydatów, którzy przeszli procedurę najlepiej i dostarczasz klientowi. Ten jednak ma poważny problem z decyzją. Prosi Cię więc, abyś udostępnił mu całą dokumentację, łącznie z nagraniami z sesji oraz wypełnionymi kwestionariuszami. Jest gotów dodatkowo zapłacić. Argumentuje swoją prośbę zwiększeniem precyzji przy wyborze, jeżeli będzie mógł zobaczyć, jak kandydaci odpowiadali na poszczególne pytania. [Adam Zasiński]

Aby uczynić z dylematu przedmiot publicznej dyskusji należy opisać go (ew. konkretyzując, w sensie "Przyjmuję, że ....), wykorzystując następujące pytania:

• Szczegółowy opis konkretnej sytuacji (zawodowej). Informacja o stronach. Jakie są ich interesy?
• Na czym polega dylemat? Dlaczego jest to dylemat? Ew. jaki to typ dylematu? Jakie wartości (zasady) etyczne są zagrożone? Czyje dobro jest tu naruszone? Czyje i jakie dobro będzie zagrożone?
• Jakie okoliczności (kontekst sytuacyjno-społeczno-kulturowy) należy wziąć pod uwagę podejmując decyzję? Jakie jest społeczne przyzwolenie na powstanie (utrzymywanie się/obojętność/zaprzeczanie) dylematu?
• Czy istnieje jakiś kontekst kodeksowy/prawny problemu? Czy istnieją ustanowione procedury rozwiązywania problemu? Jaki jest kodeksowy kontekst problemu? Czemu to nie wystarcza?
• Jakie rozwiązania proponuje autor dylematu i dlaczego takie? Jakie są potencjalne rozwiązania tego problemu?  
• Co należy wziąć pod uwagę, podejmując decyzję
• Jakie są konsekwencje każdego rozwiązania (ich prawdopodobieństwo)? 
• Ewentualnie - jak wyjaśnisz ten problem i jego rozwiązanie (klientowi, otoczeniu)? 
• Dobrze widziane będzie wskazanie źródeł przywoływanych informacji i danych.

Procedura jest następująca:

• te dylematy zasadniczo nie wymagają konsultacji ze mną (JWP), a wyłącznie przesłania proponowanej treści postu (abym mógł go opublikować). Choć oczywiście taka konsultacja może poprawić jakość dylematu ;-) 
• propozycje można przysyłać na mój adres mailowy (Wladyslaw.Paluchowski@amu.edu.pl) w treści listu, a nie jako załącznik!! 
• tytułem listu powinna być informacja o dylemacie i własne nazwisko
• po przysłaniu w ciągu tygodnia (mam nadzieję!) odeślę odpowiedź, czy akceptuję dylemat;
• w wypadku akceptacji rozwiązania dylematu zamieszczę go na blogu;
• na wykładzie informuję o pojawieniu się na blogu dylematu i zapraszam do dyskusji;
• dyskusja nad nim odbywać się będzie za pomocą komentarzy do posta;
• po dyskusji autor publikuje na blogu podsumowanie w postaci komentarza;
• ew. na ostatnich zajęciach autorzy prezentowaliby te podsumowania.

 Wskazówki podsumowywania dyskusji - w podsumowaniu należy:

• podać datę rozpoczęcia i zakończenia dyskusji, nazwiska i imiona dyskutantów (w porządku alfabetycznym)
• zebrać proponowane rozwiązania i argumenty za nim przemawiające (też te, które są "większym złem"). Należy przedstawić własny pogląd w danej sprawie, a szczególnie co powinien zrobić psycholog i uzasadnienie, dlaczego to rozwiązanie jest (relatywnie) najlepsze. Kłopotem jest pewna "abstrakcyjność", ogólność komentarzy - pisanie o sprawie w ogóle, a nie jakieś konkretnej formie zdarzeń opisanych w dylemacie(a przecież jakąś formę i kontekst dylematu trzeba przyjąć); w związku z tym to podsumowanie powinno odnosić się do konkretnej formy i kontekstu
• ustosunkować się do komentarzy i każdego z proponowanych rozwiązań
• przedstawić swoje rozwiązanie i je uargumentować (ew. opowiedzieć się za którymś z dyskusji).

UWAGA: komentarz może mieć tylko co najwyżej 4 096 znaków (ze spacjami)!  

W przypadku tych dylematów (z listy) oceniane jest jedno rozwiązanie i dwa komentarze do dwóch dylematów z listy.
Zasady oceny - jak w pierwszym poście (z środy, 4 marca 2015), oczywiście bez 1 punktu za zgłoszenie dylematu (czyli +3 punkty dla "organizatora dyskusji" i 1 dla dyskutanta).

Maksymalnie jeden uczestnik wykładu może więc uzyskać 4+2= 6 punktów dodatkowych za własny dylemat (patrz odpowiedni post) i 3+2=5 punktów za dylematy z przedstawionej listy. Łącznie daje to 11 punktów dopisywanych do punktacji z egzaminu.
UWAGA: w 2017 roku nowe zasady!

Powyżej dodałem kilka dylematów.

W związku z prośbami zamieszczam schemat podejmowania decyzji.

 

aktualizacja 2017