Od miesiąca psycholog Jan Kowalski prowadzi terapię w nurcie behawioralno-poznawczym z Antkiem. Antek ma 17 lat, jest uczniem drugiej klasy w jednym z poznańskich liceów. Rodzice chłopca od kilku tygodni są zaniepokojeni jego zachowaniem. Antek nie respektuje zasad panujących w domu rodzinnym, tj. wraca do domu późno w nocy, czasami nietrzeźwy, co martwi jego rodziców. Na terapię kierują Antka jego rodzice, na co on zgadza się. Chcą, aby jego zachowanie uległo poprawie.Na jednej z wizyt terapeuta podjął temat relacji towarzyskich Antka. Chłopak przyznał, że regularnie pije alkohol. Dodał też, że angażuje się w liczne kontakty seksualne ze swoimi koleżankami. Chłopak przyznał, że jako osoba niepełnoletnia nie powinien pić alkoholu. Jeżeli natomiast chodzi o jego życie seksualne, Antek stwierdził, że nie popełnia przestępstwa, jego życie seksualne to jego osobista sprawa, nie chce angażować się w poważny związek i przygodny seks jest dokładnie tym, na co ma ochotę. Poza tą sprawą relacja pacjent-terapeuta przebiega bez zarzutów. Antek twierdzi, że ufa swojemu terapeucie i dlatego zwierza mu się z bardzo osobistych spraw.
Na czym polega dylemat?
Dylemat,
z którym boryka się psycholog jest następujący: czy powinien powiadomić rodziców
Antka o życiu seksualnym i spożywaniu alkoholu przez ich syna? Z jednej strony
terapia obejmuje życie towarzyskie Antka, więc jego życie seksualne wydaje się
być objęte relacją zawodową terapeuty z Antkiem; z drugiej strony, Antek nie
widzi potrzeby wprowadzania żadnych zmian w zakresie relacji intymnych.
Dlaczego jest to dylemat?
Przedstawiona
sytuacja jest dylematem, ponieważ psycholog musi podjąć decyzję, czy dochować
tajemnicy zawodowej (pkt. 21 Kodeksu Etyczno-Zawodowego PTP; pkt 12. Kodeksu Etycznego
Terapeuty Behawioralno-Poznawczego), czy może potraktować opisane tu
okoliczności jako sytuację, w której „poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo
klienta lub innych osób” (dalsza część pkt. 21 Kodeksu Etyczno-Zawodowego PTP)
lub sytuację, w której uchylenie tajemnicy jest dopuszczalne, gdyż mamy do
czynienia z „ochroną dobra wyższego” (pkt 14. Kodeksu Etycznego Terapeuty
Behawioralno-Poznawczego).
Z
jednej strony:
-
psycholog chciałby uszanować prywatność pacjenta; życie seksualne to jedna z
najbardziej intymnych kwestii, którą pacjent może poruszyć w trakcie terapii;
-
psycholog powinien kierować się zasadą poufności informacji przekazywanych w
trakcie terapii; psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej;
-
klient, podejmując kontakty seksualne z rówieśniczkami, nie łamie przepisów
prawa;
-
zadaniem terapeuty jest pomóc klientowi, nawet jeżeli nie akceptuje on jego
zachowania.
Z
drugiej strony:
- klient
jest jeszcze niepełnoletni (swoje 18. urodziny skończy dopiero za 3 miesiące);
- Kodeks Etyczno-Zawodowy
Psychologa PTP dopuszcza możliwość ujawnienia wiadomości objętych tajemnicą
zawodową „gdy poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób”;
podobnie Kodeks Etyczny Terapeuty Behawioralno-Poznawczego (patrz niżej).
Kontekst kodeksowy:
Kodeks
Etyczny Terapeuty Behawioralno-Poznawczego
Dział
II, pkt. 2: Psychoterapeuta
poznawczy bądź też behawioralny zobowiązany jest do poszanowania godności
pacjenta i jego prawa do samostanowienia. W szczególności respektuje jego prawo
do wolności wyboru, prawo do intymności i prywatności i z szacunkiem odnosi się
do wyznawanych przez niego wartości.
pkt.
12: Psychoterapeuta poznawczy bądź też behawioralny zobowiązany jest do
zachowania w tajemnicy wszelkich informacji uzyskanych od pacjenta w toku
psychoterapii.
pkt.
13: Powyższe dotyczy także terapii pacjentów niepełnoletnich. Tym
niemniej psychoterapeuta poznawczy bądź też behawioralny winien każdorazowo
rozpatrzyć, na ile przekazanie określonych informacji o przebiegu terapii
(wniosków i zaleceń) rodzicom i opiekunom dziecka może służyć dobru pacjenta.
Koniecznym jest natomiast poinformowanie prawnych opiekunów dziecka o objęciu
go opieką terapeutyczną.
pkt.
14: Uchylenie tajemnicy jest dopuszczalne tylko w przypadku ochrony
dobra wyższego: np. o ile istnieje domniemanie poważnego zagrożenia zdrowia lub
życia pacjenta oraz innych osób.
Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego:
17. Psycholog respektuje system
wartości klienta i jego prawo do podejmowania własnych decyzji.
21. Psychologa obowiązuje
przestrzeganie tajemnicy zawodowej.
ALE:
Ujawnienie
wiadomości objętych tajemnicą zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy
poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób.
25. Nawet nie akceptując
postępowania osoby, psycholog powinien starać się jej pomóc.
Kodeks
Etyczny Psychoterapeuty (Polskie Towarzystwo Psychiatryczne):
Zasada
5.b: Kiedy
psychoterapeuta zgadza się przyjmować klienta na prośbę osób trzecich (np.
rodzica, wychowawcy, lekarza, pracownika socjalnego), jest zobowiązany wyjaśnić
charakter tej relacji wszystkim zainteresowanym.
Ustawa
z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy:
Art.
92. Dziecko pozostaje aż do
pełnoletności pod władzą rodzicielską.
Czyje i jakie dobro jest tu zagrożone?
a) zagrożone dobro pacjenta:
W przedstawionej sytuacji zagrożone może być dobro pacjenta
i jego prawo do prywatności.
b) zagrożone dobro rodziców:
Jako prawni opiekunowie, rodzice mają prawo wiedzieć o tym,
co się dzieje z ich dzieckiem – szczególnie w sytuacji, w której zagrożone może
być jego bezpieczeństwo.
Potencjalne rozwiązania dylematu:
1. Ujawnienie informacji o życiu intymnym pacjenta jego
rodzicom.
2. Nieujawnianie tej informacji rodzicom, ale próba przekonania
pacjenta, że jego aktywność seksualna to kwestia, która powinna zostać podjęta
w trakcie terapii dla jego dobra.
3. Nieujawnianie tej informacji rodzicom i zaakceptowanie, że
pacjent nie chce formułować żadnych celów terapii, które byłyby związane z jego
życiem seksualnym.
Jakie dobra naruszy rozwiązywanie dylematu?
Ad. 1:
Ujawnienie informacji o życiu intymnym pacjenta jego rodzicom może zostać
potraktowane jako złamanie zasady przestrzegania tajemnicy zawodowej i
pozbawienie pacjenta prawa do prywatności. Ujawnienie tych informacji mogłoby
bardzo negatywnie wpłynąć na relację pacjent-terapeuta, a w praktyce
najprawdopodobniej oznaczałoby rezygnację chłopca z terapii.
Ad. 2:
Rozwiązanie to może zostać uznane za złamanie pkt. 17 Kodeksu Etyczno-Zawodowego
Psychologa PTP, który mówi o tym, że „psycholog respektuje system wartości
klienta i jego prawo do podejmowania własnych decyzji”.
Ad. 3:
W takiej sytuacji pokrzywdzeni mogą być rodzice, którzy są prawnymi opiekunami
chłopca i mają prawo do informacji o sytuacji potencjalnie zagrażającej
bezpieczeństwu ich dziecka.
Dodatkowe pytanie: czy należałoby zastosować inne rozwiązanie tej sytuacji, gdyby Antek podjął terapię w wieku 17 lat, a psycholog dowiedziałby się o piciu przez niego alkoholu i jego aktywnym życiu seksualnym dopiero kilka miesięcy po rozpoczęciu terapii, w momencie, kiedy pacjent osiągnął już pełnoletniość?
Zapraszam do komentowania!