1. Treść dylematu
Psychoterapeuta pracuje z klientem, który jest trzeźwym alkoholikiem od kilku miesięcy. Klient postanawia podczas jednej z sesji zwierzyć się Tobie, że w ostatnim czasie nawiązał relację z nowo poznaną koleżanką z pracy. Relacja zmierza do związku. W trakcie rozmowy jasno wynika, że klient nie chce i nie ma zamiaru informować nowej znajomej o swojej chorobie alkoholowej, pomimo obecnie utrzymywanej abstynencji. Równocześnie Klient jasno wyraża obawę przed tzw. „zapiciem”. W niedługim czasie po sesji z klientem spotykasz się z przyjaciółką z czasów licealnych, która chwali się swoim nowo poznanym kolegą. Również ma nadzieję na udany związek. Po okazanym zdjęciu i opisie szybko się orientujesz, że to Twój klient.
2. Na czym polega dylemat
Z jednej strony, zasada poufności nakazuje Tobie uszanować prywatność klienta i zachować informacje o ukrywaniu alkoholizmu przed nową znajomą. Z drugiej strony, zdajesz sobie sprawę, że ewentualne 8zakończenie nowo powstającej relacji z powodu jego problemu alkoholowego może bardzo negatywie wpłynąć na abstynencje klienta co w rzeczywistości przełożyć się może na materializację jego obaw o „zapicie”. Dodatkowo tajemnica zawodowa zobowiązuje Cię do nieinformowania przyjaciółki o problemie alkoholowym twojego klienta, a jej nowego „chłopaka” pomimo relacji, jaka was łączy. Jednak chcesz być wobec niej fair i nie narażać wieloletniej przyjaźni na jej zerwanie czy osłabienie. Rozważ, czy istnieje sposób na zachęcenie podopiecznego do otwartej komunikacji z nową znajomą w sprawie alkoholizmu, co może być kluczowe dla utrzymania abstynencji i dalszego rozwijania nowej znajomości. Równocześnie rozważ, jak zachować się fair w stosunku do swojej przyjaciółki.
3. Czyje i jakie dobro/wartości/interesy są tu zagrożone oraz czym są zagrożone?
Zagrożeniem jest tutaj ujawnienie informacji o jego problemie alkoholowym przed nową znajomą (a twoją przyjaciółką) co mogłoby skutkować nagłym i bolesnym dla obydwu stron zerwaniem relacji. W pierwszej kolejności mając na uwadze dobro klienta zagrożone jest utrzymanie abstynencji przez pacjenta. Wówczas schemat uzależnienia u klienta mógłby znaleźć swoje „ujście” w zerwaniu abstynencji alkoholowej. Nieinformowanie swojej przyjaciółki o problemie alkoholowym klienta narazi Cię na dyskomfort związany z prowadzeniem dalszej znajomości. Przypuszczając, że rozmowy na kolejnych spotkaniach będą poruszały etapy jej relacji/związku będziesz wspominał o problemach swojego klienta. Może to doprowadzić do swoistego zmęczenia tą relację i w konsekwencji do jej zakończenia.
4. Możliwe rozwiązania:
informujesz przyjaciółkę o problemie swojego klienta,
nie informujesz przyjaciółki o problemie swojego klienta,
przerywasz prowadzenie terapii z klientem,
podejmujesz rozmowę z klientem celem przekonania do wyjawienia tajemnicy,
podejmujesz inne działania
5. Kontekst formalno-prawny
a) Kodeks Etyczny Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
4.2. Psycholog szanuje prawo odbiorcy do własnego rozumienia swojego dobra, jest gotowy do dialogu; nie narzuca odbiorcy swojego rozumienia tego, co będzie dla odbiorcy korzystne.
5.3. Psycholog czuje się zobowiązany do dbałości przede wszystkim o dobro osoby lub osób, będących bezpośrednim odbiorcą jego działań zawodowych.
7.3. (…) Psycholog nie podejmuje się działań, w których istnieje ryzyko narażenia odbiorców na szkodę, w tym ryzyko nadmiernego przeciążenia psychicznego i fizycznego (…).
11.1. Odbiorca ma prawo do ochrony oraz poszanowania poufności i prywatności. Działania psychologiczne cechują takt i dyskrecja. Wnikanie w prywatne i intymne sprawy odbiorcy jest dopuszczalne jedynie w takim zakresie, w jakim wynika z celów działań psychologicznych. Zarządzanie informacjami przebiega tak, by zminimalizować ewentualne cierpienie i szkody odbiorcy.
b) Kodeks Etyczny Psychoterapeuty Polskiego Towarzystwa Psychologicznego
I.2. Obowiązkiem terapeuty jest uwzględnianie przede wszystkim dobra osób pozostających w terapii.
c) Konstytucja RP
art. 47. Każdy ma prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
d) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
art. 12. Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu.
6. Możliwe rozwiązania, określenie możliwych długo i krótkookresowych konsekwencji potencjalnych działań
a) Informujesz przyjaciółkę o problemie swojego klienta
Wówczas złamiesz tajemnicą zawodową oraz kontrakt z klientem i doprowadzisz do rozpadu nowo powstałej relacji między przyjaciółką a klientem. Najpewniej w efekcie zaprzestanie on terapii; wysoce prawdopodobne powróci do nałogu i straci zaufanie do zawodu psychologa. Twoja relacja z przyjaciółką być może ulegnie wzmocnieniu, jednak odbędzie się to kosztem zdrowia psychicznego twojego klienta.
b) Nie informujesz przyjaciółki o problemie swojego klienta
W takiej sytuacji dalej prowadzisz terapię ze swoim klientem i wspólnie pracujecie nad utrzymaniem przez niego abstynencji. Również w relacji z przyjaciółką zachowujesz pełen profesjonalizm zawodowy. Ewentualnie w sprzyjających okolicznościach, np. przy poruszaniu w sposób ogólny tematu choroby alkoholowej możesz stosować psychoedukację, czego być może efektem będzie samodzielne spostrzeżenie przyjaciółki przedmiotowego problemu u swojego nowego kolegi.
c) Przerywasz prowadzenie terapii z klientem
Podejmujesz decyzję o przerwaniu prowadzenia terapii z klientem motywując to przed nim pobudkami osobistymi oraz jego dobrem. Równocześnie przekierowujesz klienta do zaufanego i sprawdzonego innego psychoterapeuty, aby klient nie stracił ciągłości w terapii oraz nie został pozostawiony samemu sobie. Równocześnie zachowujesz pełen profesjonalizm zawodowy i nie informujesz o problemie alkoholowym klienta swojej przyjaciółki. Nie mniej prowadzisz z nią w tym zakresie psychoedukację przy okazji nieformalnych zawodowo spotkań.
d) Podejmujesz rozmowę z klientem celem przekonania do wyjawienia tajemnicy
Za najbardziej zasadną i profesjonalną postawę wydaje Ci się rozmowa z klientem w trakcie najbliższej sesji terapeutycznej, w której nawiążesz do wątku nowo powstającej relacji ze znajomą i przeprowadzisz psychoedukację. Poinformujesz klienta o ewentualnych konsekwencjach utrzymywania kłamstwa, zwłaszcza w przypadku niedochowania abstynencji. Niewątpliwie najbardziej dotkliwą byłoby drastyczne zerwanie relacji. Być może klient wówczas zdobędzie się na odwagę, aby kontynuować nową relację, ale w pełnej prawdzie i szczerości.
e) Podejmujesz rozmowę z klientem celem przekonania do wyjawienia tajemnicy
Zapraszam do dyskusji
Paweł Stolarski