Dylemat własny: „Gra o stawkę”

Jesteś psychoterapeutą z kilkuletnim stażem i prowadzisz własną praktykę. Twoim hobby są gry komputerowe. Zapisujesz się na weekendowy turniej jednej z popularnych gier e-sportowych. Gra ta należy do gatunku gier sportowych, a konkretnie jest ona symulacją piłki nożnej. W tej grze bardzo ważna jest kontrola własnych emocji i zachowanie spokoju, ponieważ każde nieprzemyślane zagranie może skutkować utratą bramki, co w konsekwencji może prowadzić do przegranej. Wzięcie udziału w turnieju wymaga opłaty w wysokości 250 zł. Nagrodą za pierwsze miejsce jest kwota 25 000 zł. Nagrody za lokaty w pierwszej „dziesiątce” również są atrakcyjne i wynoszą od 1000 zł za dziesiątą lokatę, do 10 000 zł za drugie miejsce. Turniej odbywa się na dużej hali sportowej, która została specjalnie przygotowana na to wydarzenie- na powierzchni boiska rozstawionych jest kilkanaście boksów, w których odbywają się poszczególne mecze. Między boksami swobodnie przechadza się liczna publiczność i gracze, którzy w danym momencie nie uczestniczą w rozgrywce. Całość wydarzenia relacjonowana jest także w internecie, za pośrednictwem portali społecznościowych. Ponadto widzowie mają dostęp do kamerek z poszczególnych boksów, przy czym oprócz obrazu rozgrywki, słyszą rozmowy graczy. Do turnieju przystąpiło prawie 100 zawodników, z czego znaczna większość z nich, w tym ty, występuje pod wymyślonymi nickami. Dobrze Ci idzie i udaje ci się zakwalifikować do najlepszej dziesiątki, przez co nawet wypadku przegranej czeka cię atrakcyjna nagroda. Jedynie poddanie meczu walkowerem skutkowałoby utratą nagrody.
Wchodzisz do boksu przygotowanego na twój następny mecz. Twój przeciwnik już na ciebie czeka i okazuje się, że to twój pacjent. Nie zauważyłeś go wcześniej, bo nie dość, że byłeś bardzo zaangażowany rozgrywaniem swoich meczów, to na hali panował ogromny tłok i zamieszanie. Co więcej, podobnie jak ty, występuje on pod wymyślonym nickiem, przez co nie mogłeś rozpoznać go na liście uczestników. Pacjent jest osobą młodą i uczęszcza jeszcze do liceum. Jesteś z nim w relacji terapeutycznej od kilku miesięcy i jednym z jego głównych problemów jest to, że nie potrafi kontrolować swoich emocji w sytuacjach związanych z byciem obserwowanym i oceniany przez autorytety (głównie rodziców i nauczycieli)- w takich sytuacjach zaczyna panikować, pocić się, ma problem, żeby się skupić i odczuwa bardzo silny dyskomfort. Dodatkowo masz świadomość, że w toku trwania terapii, sam urosłeś w jego oczach do miana autorytetu, któremu ufa. Ponadto jesteście teraz obserwowani przez liczną publiczność. Co robisz w tej sytuacji?

Na czym polega dylemat?

Sytuacja, w której się znalazłeś, wydaje się nie mieć prostego rozwiązania. Wziąłeś udział w turnieju jako osoba prywatna, niezwiązana w żaden sposób z pracą terapeutyczną, lecz nagle musisz się skonfrontować ze swoim pacjentem, który postrzega cię przede wszystkim jako terapeutę i co więcej, prawdopodobnie jako autorytet. Wiesz, że ma on problem z kontrolą swoich emocji podczas sytuacji związanych z obecnością autorytetów, co w przypadku tej gry, bardzo obniża jego szansę na wygraną i praktycznie uniemożliwia mu podjęcie uczciwej rywalizacji, ponieważ wymaga ona do graczy zachowania spokoju. Jako jego terapeuta, przypuszczasz, że w przypadku przegranej z autorytetem i to w sytuacji, w której jesteście obserwowani przez wiele osób, problemy pacjenta mogłyby się nasilić. Ponadto wiesz, że znajdujecie w sytuacji skrajnie publicznej, dlatego chcesz zachować anonimowość swojego pacjenta. Myśląc o swoim położeniu, masz też na uwadze, że sam włożyłeś wkład pieniężny w ramach wpisowego oraz kosztowało cię dużo wysiłku, by dostać się do tego etapu turnieju. Co więcej, jako że zakwalifikowałeś się do najlepszej dziesiątki, to czeka na ciebie gwarantowana nagroda pieniężna, która potencjalnie, w przypadku wygranej, może być jeszcze większa. Niestety stracisz ją w momencie poddania meczu walkowerem. Myślisz sobie, że każde twoje potencjalne zachowanie będzie miało wpływ na proces terapii i nie chcesz zawieść zaufania swojego pacjenta.

Kodeksowy kontekst dylematu

Kodeks etyki zawodowej psychoterapeuty Polskiej Federacji Psychoterapii:
§ 10 Relacje między psychoterapeutą i pacjentem/klientem
1.Psychoterapeuta stara się pozostawać wyłącznie w relacji zawodowej z pacjentem podczas procesu psychoterapii.

Kodeks Zasad Etycznych Psychoterapeuty
Preambuła: W swoim działaniu psychoterapeuta ma obowiązek przestrzegania zasad etyki dotyczących kontaktów z pacjentem, to jest zasad odpowiedzialności, kompetencji, standardów moralnych i prawnych, poufności treści spotkań […]
Zasada 3. Relacje psychoterapeuty z osobą będącą w terapii
3.1. Zależność osoby (osób) leczonej nie może być wykorzystana w żaden sposób, emocjonalnie, materialnie ani poprzez naruszenie wolności i godności osobistej.
Zasada 5.a: Psychoterapeuta […] W procesie terapii psychoterapeuta przestrzega reguł stosowanego podejścia i nie angażuje się w inną relację niż terapeutyczna. [...]

Zagrożenie dobra

Zagrożone jest dobro pacjenta, ponieważ terapeuta, poprzez podjęcie z nim gry, może nieintencjonalnie przyczynić się do pogłębienia się jego problemów w sferze kontroli emocji. Co więcej, pacjent znalazł się w sytuacji, która bardzo obniża jego szansę na wygraną i praktycznie uniemożliwia mu podjęcie uczciwej rywalizacji. Potencjalnie zagrożona jest również anonimowość pacjenta, ponieważ znalazł się on w sytuacji rywalizacji ze swoim terapeutą, którą obserwuje bardzo wiele osób. Pacjent jest młodą osobą, która postrzega swojego terapeutę jako autorytet i mu ufa. Nieodpowiednie w jego ocenie zachowanie terapeuty mogłoby go bardzo zranić, zwłaszcza zważając na skrajnie publiczny charakter tej sytuacji.
Zagrożone jest również dobro terapeuty, ponieważ włożył on wkład pieniężny w ramach wpisowego oraz kosztowało go dużo wysiłku, by dostać się do tego etapu turnieju. Co więcej, jako zawodnik zakwalifikowany do najlepszej dziesiątki, czeka na niego gwarantowana nagroda pieniężna, która potencjalnie, w przypadku wygranej, może być jeszcze większa. Straci on ją jednak w przypadku poddania meczu walkowerem.

Potencjalne rozwiązania i ich konsekwencje

1.     Wzięcie udziału w rozgrywce.

1a. Wygrana terapeuty. Takie rozwiązanie byłoby najkorzystniejsze z prywatnej perspektywy terapeuty, ponieważ wiąże się z potencjalnymi korzyściami materialnymi. Niestety istnieje ryzyko pogłębienia problemów pacjenta. Moralnie wątpliwa wydaje się także kwestia wzięcia udziału w rozgrywce, w której jest się świadomym swojej przewagi nad przeciwnikiem, wynikającej z jego problemów w sferze kontroli emocji w specyficznych sytuacjach.
1b. Przegrana terapeuty. Takie rozwiązanie prawdopodobnie nie niosłoby za sobą ryzyka pogłębienia problemów pacjenta, jednak celowe przegranie meczu jest formą oszustwa, które dodatkowo może zostać dostrzeżone przez obserwującą publiczność. Inną kwestią tego rozwiązania, jest zachowanie dotychczasowej nagrody, jednak wiąże się utratą potencjalnego jej powiększenia.

Niezależnie od wariantu, samo pozostanie w rozgrywce, niesie za sobą ryzyko złamania zasady poufności pacjenta, ponieważ publiczność bacznie przygląda się rozgrywce i słyszy dialogi graczy.

2. Odmówienie wzięcia udziału w rozgrywce i poddanie meczu walkowerem.

Takie zachowanie pozwoliłoby uniknąć terapeucie gry z przeciwnikiem, nad którym ma się przewagę, zachowałby anonimowość pacjenta i pozwoliłoby mu uniknąć sytuacji związanej z bardzo silnym dyskomfortem. Jednak z perspektywy terapeuty wiązałoby się to realną startą korzyści materialnych.

Zapraszam do dyskusji,

Maciej Cieślukowski