Dylemat: "Zakochana pacjentka"

Terapia pacjentki, która zgłosiła się do terapeuty w związku z problemami w relacjach z mężczyznami przybiera nieprzyjemny obrót dla terapeuty. Pacjenta jest w terapii od dwóch miesięcy. Zgłosiła się do niej za namową siostry, gdy ta dowiedziała, że pacjentka uwiodła konkubenta ich matki. Wzorzec podobnych relacji opartych na poszukiwaniu związków ze starszymi w pewien sposób niedostępnymi mężczyznami powtarzał się już w życiu pacjentki wielokrotnie. Związki trwały, krótko i kończyły się gwałtownie zawsze z inicjatywy partnerów co spotykało się z agresywną odpowiedzią pacjentki przejawiającą się gwałtownymi atakami słownymi i groźbami przyszłej zemsty za zranienie.
 Po zakończeniu ostatniego związku i względnej stabilizacji w życiu uczuciowym pacjentka od niedawna zaczęła przychodzić na sesje w coraz to bardziej odsłaniającym ciało ubraniu. Jednocześnie jej rozmowy z terapeuty zaczęły nabierać charakteru flirtu.  W końcu na jednej z sesji komunikuje mi iż jest w nim zakochana i nie wyobraża sobie życia bez niego.
 Terapeuta w odpowiedzi porównuje jej obecne uczucie to wzorca relacji jaki pacjentka przejawia we wszystkich zawieranych przez siebie związkach. Pojawienie tych uczuć przypisuje przeniesieniu, które ma miejsce w terapii. Pomimo tego pacjentka kontynuuje uwodzenie terapeuty.
 Niedługo po tej interwencji żona terapeuty mówi mu o dziwnej kobiecie, która przypatrywała się jej oraz ich córce zza ogrodzenia szkoły podstawowej. Mówi o tym iż kobieta wydawała się bardzo rozzłoszczona, a w opisie jej wyglądu terapeuta odnajduje podobieństwo do opisu przedstawionej pacjentki.
 Niedługo po tym zdarzeniu odbywa się kolejna sesja pacjentki, która zaczyna bardziej dopytywać go o jego życie rodzinne.
 Następnego dnia po rozmowie z pacjentką żona terapeuty mówi mu o tym iż rano powietrze w kołach jej samochodu zostało spuszczone przez co dość mocno spóźniła się do pracy.

 Na czym polega dylemat?
 Polega on na pojawieniu się możliwości zakłócenia spokoju rodziny terapeuty co w znacznym stopniu wpływa na jego podejście do terapii i jej sprawnego prowadzenia. Z jednej strony terapeuta nie ma realnych dowodów potwierdzających iż to właśnie pacjentka jest osobą, która niepokoi jego rodzinę. Z drugiej strony będąc w tak niekomfortowej sytuacji terapeuta nie jest w stanie zachować neutralnej postawy względem pacjentki.
 Jednocześnie pojawia się problem zamknięcia terapii bądź też odesłania pacjentki do innego terapeuty. Wybór takiego rozwiązania uniemożliwi prace na przeniesieniu czyli na przeniesionych na terapeutę reakcjach emocjonalnych które pacjentka odczuwała względem ważnych osób w przeszłości. Praca ta może być wciąż wznowiona u innego terapeuty.
 Na dodatek zamknięcie relacji może spowodować agresywną reakcje pacjentki, która powtarzała się w jej poprzednich związkach romantycznych, pomimo tego iż aktualna relacja jest relacją profesionalną pomiędzy terapeutą, a jego pacjentką. W tym konkretnym przypadku występuje podejrzenie, że pacjentka może wyładować tę agresje na rodzinie terapeuty. Potwierdza to opisywany wcześniej wzorzec relacji, który uaktywnił się w terapii, a który był obecny w całym życiu pacjentki. Wpływ na to może mieć również obecność przeniesienia.

 Kodeksowy kontekst problemu
 Kodeks etyczno-zawodowy psychologa PTP
 16. (...)Jeśli psycholog nie jest w stanie udzielić skutecznej pomocy wskutek braku kwalifikacji potrzebnych w danym wypadku lub powstania wadliwej relacji z klientem, kieruje go do innego psychologa lub do innego specjalisty.(...)
 21. Psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Ujawnienie wiadomości objętych tajemnicą zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób. Jeśli jest to możliwe, decyzję w tej sprawie należy dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym kolegą.
 28. Psycholog jako psychoterapeuta jest świadomy niebezpieczeństw wynikających z jego możliwości wpływania na innych ludzi, w związku z czym poddaje się superwizji lub konsultacji.

 Kodeks etyczny psychoterapeuty – sekcja naukowa terapii rodzin:
 7. Relacje terapeuty z innymi profesjonalistami i w życiu publicznym
 7.2. Psychoterapeuta jest zobowiązany do skierowania pacjenta do innego profesjonalisty, jeżeli jest to potrzebne w procesie diagnozy i psychoterapii
 8. Prawa psychoterapeuty
 8.1. Psychoterapeuta ma prawo odmówić prowadzenia psychoterapii, gdy uznaje, że nie jest w stanie podjąć się rzetelnej terapii.
 8.2. Psychoterapeuta ma prawo dbać o swoją dobrą kondycję psychiczną i fizyczną, jeśli nie pozostaje to w sprzeczności z wymogami procesu psychoterapii.

 Kodeks etyczny PTPP
 Relacje pomiędzy psychoterapeutą a pacjentem
 Psychoterapeuta psychodynamiczny unika wszelkich relacji towarzyskich z pacjentem, które mogłyby ograniczyć bezstronność relacji psychoterapeutycznej, a także pogorszyć rzetelność i skuteczność pracy psychoterapeuty.
 Jeśli psychoterapeuta psychodynamiczny z jakichkolwiek przyczyn przerywa psychoterapię, powinien wskazać możliwości alternatywnego leczenia.
 Prawa psychoterapeuty
 Psychoterapeuta psychodynamiczny ma prawo odmowy podjęcia leczenia, gdy uzna, że nie jest w stanie rzetelnie prowadzić psychoterapii, a także jeśli żądania pacjenta są nierealne albo szkodliwe dla niego lub otoczenia.

 Zagrożone dobra

 Pierwszym zagrożonym dobrem jest pomyślny przebieg terapii pacjentki. Zakończenie bądź też odesłanie jej do innego specjalisty przekreśli szanse prawidłowej pracy na przeniesieniu u pacjentki.

 Drugim zagrożonym dobrem jest poczucie bezpieczeństwa rodziny terapeuty. Pomimo braku jednoznacznych dowodów historia związków pacjentki, relacja żony, a także uszkodzenie samochodu, które zbiegło się w czasie z ostatnim spotkaniem na terapii pozwalają potwierdzać możliwość zagrożenia poczucia bezpieczeństwa rodziny terapeuty, co oddziaływać może pośrednio na prowadzoną przez niego terapię.  W tym przypadku odebrana zostaje możliwość przyjęcia neutralnej postawy oraz prowadzenia sumiennej terapii.

 Jednocześnie zagrożone jest zdrowie psychiczne terapeuty, który z powodu strachu może być narażony na przeżywanie całej gamy negatywnych emocji wliczając w to: niepokój, strach, gniew itp.

 Potencjalne rozwiązania problemu

 1. Zakończenie terapii i skierowanie pacjentki do innego terapeuty
 2. Kontynuowanie terapii
 3. Konsultacja z superwizorem w odniesieniu do prowadzonej terapii oraz decyzji co do sposobu w jaki terapeuta zdecyduje się odesłać pacjentkę do innego terapeuty.
 4. Zakończenie terapii, skierowanie pacjentki do innego terapeuty i namówienie żony do złożenia zawiadomienia.

 Konsekwencje każdego rozwiązania

 1. Działanie te w pewnym aspekcie zniweluje poczcie porzucenia, które pacjentka może mieć w związku z zakończeniem terapii. Pomimo tego występuje wciąż niepokój wynikający z agresywnej odpowiedzi pacjentki związanej z odrzuceniem jej miłości do terapeuty poprzez skierowanie jej do innego specjalisty. Jednocześnie nie rozwiąże to problemu terapeuty, który pomimo tego może wciąż bać się o poczucie bezpieczeństwa swojej rodziny.
 2. Kontynuowanie terapii wiąże się z rosnącym dyskomfortem terapeuty. W obecnej sytuacji nie możliwe jest zachowanie neutralnej postawy i rzetelnego prowadzenia terapii. Powyższe rozwiązanie pozwala jednak na zaprzeczenie dotychczasowemu wzorcowi relacji pacjentki z jednoczesnym upewnieniem się czy podejrzenia terapeuty na temat działania pacjentki w stosunku rodziny terapeuty są słuszne.
 3. Poddanie się superwizji w takiej sytuacji będzie niezwykle pomocne i umożliwi ogląd sytuacji z perspektywy osoby trzeciej. Terapeuta podczas superwizji może upewnić się w wyborze wyjścia z obecnej sytuacji. Jednocześnie konsultacja może ostudzić jego emocje związane z zaistniałą sytuacją. Pomoże w wyborze następnego terapeuty oraz umiejętności i szkoły psychoterapeutycznej z której powinien się wywodzić.
 4. Ostatnie rozwiązanie pozostaje analogiczne do rozwiązania pierwszego z tą różnicą iż terapeuta zyskuje większą pewność względem bezpieczeństwa własnej rodziny. Jednocześnie terapeuta konsultuje decyzje o zawiadomieniu policji z pacjentką informując ją iż wierzy w jej wersje niewinności. To pozwoli terapeucie zobaczyć reakcje pacjentki, a co za tym idzie, jeśli to rzeczywiście ona odpowiedzialna jest za powyższe działania, przepracować z nią ten temat. W przypadku braku takiej reakcji terapeuta pomimo tego zyskuje spokój o poczucie bezpieczeństwa własnej rodziny.


Zapraszam do dyskusji

 Adam Grys