Dylemat własny: "Kontrowersyjny student"

Jesteś doświadczonym psychologiem z wieloletnim stażem. Pracujesz jako wykładowca na uczelni (prowadzisz zajęcia z psychopatologii). Pewien student trzeciego roku – pan Michał – budzi ogromne wątpliwości co do swojego stanu zdrowia psychicznego (wykluczasz chorobę somatyczną). Na każdych zajęciach prowadzonych nie tylko przez Ciebie (od innych wykładowców również słyszałeś podobne do twojej opinie o panu Michale) student wypowiada się na wiele tematów w sposób kontrowersyjny (np. podważa wiedzę naukową otwarcie twierdząc, że natręctwa nie są przejawem choroby psychicznej a jedynie ,,dziwnymi przyzwyczajeniami”). Wiele zachowań pana Michała wskazuje na poważne zaburzenia psychiczne (nagłe wybuchy agresji, wpadanie w stan osłupienia). Na uczelni nie wypracowano procedur postępowania w takich przypadkach a także nie ma poradni psychologicznej. Warto dodać, że pan Michał jest typem wzorowego studenta – zawsze przygotowany na czas, egzaminy zalicza w pierwszych terminach, średnia jego ocen jest jedną z najwyższych na wydziale, co roku otrzymuje stypendium i listy gratulacyjne od rektora uczelni. Należy wziąć pod uwagę także kontekst społeczny: badania wskazują, że w Polsce około 8 milionów osób w wieku od 18 do 64 lat cierpi na zaburzenia psychiczne. Ogromną liczbę osób, u których diagnozuje się np. depresję stanowią właśnie studenci. Dodatkowo dość często słyszy się opinie jakoby większość studentów psychologii było zaburzonych.

Na czym polega dylemat

Dylemat, z jakim zmaga się psycholog przedstawia się w następujący sposób: czy psycholog – wykładowca powinien zareagować na budzące podejrzenia zachowania studenta? Jeśli tak, w jaki sposób powinien to zrobić? Czy rozmowa z samym studentem będzie wystarczająca? Czy lepszym rozwiązaniem będzie kontakt z jego rodzicami? A może lepiej w ogóle nie reagować, skoro student jest jednym z najlepszych na wydziale i bez problemu radzi sobie z obowiązujących materiałem? Może nie warto ingerować w jego życie prywatne? Czy w ogóle jesteśmy upoważnieni do działania w imię potencjalnej przyszłości – studenta jako np. psychoterapeuty?

Dlaczego jest to dylemat

Przedstawiona sytuacja jest dylematem, ponieważ psycholog znalazł się w sytuacji, w której musi podjąć decyzję wpływającą na dalszy los zarówno studenta – Michała, jak i opinii na temat Uczelni, na której studiuje pan Michał (jeśli podejrzenia wykładowcy okażą się trafne a on nie zareaguje w porę i pan Michał otrzyma tytuł magistra psychologii).

Z jednej strony pan Michał jest wybitnym studentem. Z pozoru nie ma podstaw do ingerowania w jego życie prywatne. Psycholog – wykładowca może (tak jak pozostali wykładowcy) po prostu przejść obok problemu, tłumacząc brak reakcji wysokimi wynikami pana Michała, które są podstawą zaliczenia każdego egzaminu. Co więcej, nauczyciel nie powinien podejmować działań ,,profilaktycznych” wobec osoby dorosłej i nie – ubezwłasnowolnionej bez jej własnej inicjatywy.

Jednak należy pamiętać o tym, iż brak reakcji może doprowadzić do tragicznych skutków: ucierpieć może nie tylko sam pan Michał (objawy prawdopodobnie będą się nasilać; zaobserwowano zmiany już w trakcie tych trzech lat studiów – początkowo nic nie wskazywało na zaburzenia psychiczne, dopiero pod koniec pierwszego roku zaczęto obserwować zmiany) lecz również dobre imię uczelni a także samych wykładowców (dlaczego doświadczeni psycholodzy nie zauważyli problemu?).

Z drugiej strony, przypuszczenia wykładowcy co do zaburzeń psychicznych studenta wydają się jak najbardziej trafne (psycholog – wykładowca ma ogromne doświadczenie i dość częsty kontakt z panem Michałem, inni wykładowcy także zauważyli niepokojące objawy). Czy w tej sytuacji rozmowa z samym panem Michałem będzie wystarczająca? Bez zgody pana Michała nie można nikogo zawiadomić o swoich podejrzeniach (ważne: póki co tylko podejrzeniach!), jednak być może rozmowa z wyższymi władzami uczelni pozwoli na wypracowanie odpowiedniego planu działania? Należy jednak wziąć pod uwagę kwestię narażenia pana Michała na etykietowanie (w przypadku gdy informacja dotrze do innych), które z kolei może jeszcze bardziej pogłębić jego zaburzenia. 

Sytuacja prawna

Kodeks Etyczno – Zawodowy Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

44: ,,Przygotowując studentów i absolwentów do praktycznego wykonywania zawodu, należy kłaść nacisk na jego aspekty etyczne, akcentując naczelne wartości etyczne zawodu. Psycholog (…) Pokazuje i przybliża studentom wzorce etycznego postępowania w sprawach zawodowych.”

 

17: ,,Psycholog respektuje system wartości klienta i jego prawo do podejmowania własnych decyzji.”

21: ,,Psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej.”

 

Potencjalne rozwiązania problemu

1. Próba opracowania planu działania z wyższymi władzami uczelni.
2. Brak reakcji ze strony wykładowcy.
3. Rozmowa ze studentem i zaproponowanie mu spotkania w celu zbadania i weryfikacji własnych podejrzeń, bez zgłoszenia problemu wyższym władzom uczelni. 

Czyje i jakie dobro będzie zagrożone

W przypadku pierwszego rozwiązania problemu, a więc próby opracowania planu działania z wyższymi władzami uczelni, zagrożone będzie dobro samego wykładowcy (nie jest on upoważniony do przekazywania prywatnych informacji o studencie).

W przypadku drugiego rozwiązania problemu – brak reakcji – zagrożone zostanie dobro zarówno pana Michała (możliwe pogłębiane się objawów) jak i  uczelni (naruszona reputacja) oraz wykładowców nauczających pana Michała.

W przypadku trzeciego rozwiązania problemu – rozmowa ze studentem i zaproponowanie mu spotkania, jednak bez zgłaszania problemu wyższym władzom uczelni – zagrożone może być dobro wykładowcy, którego student może oskarżyć o próbę nawiązania podwójnej relacji.

 

Co należy wziąć pod uwagę podejmując decyzję

- Dalszy los studenta w przypadku braku reakcji ze strony wykładowcy (prawdopodobne pogorszenie stanu zdrowia).
- Możliwe etykietowane i jego konsekwencje dla pana Michała.
- Samopoczucie psychologa – wykładowcy w przypadku niezareagowania na problem.
- Możliwe koszty poniesione przez psychologa – wykładowcę w przypadku zareagowania na problem i ujawnienie swoich podejrzeń, które mogą okazać się nierzeczywiste, wyolbrzymione.

 

Zapraszam do dyskusji,
Marta Wygocka