Dylemat etyczny do opracowania nr 10

Opis dylematu

Koleżanka poprosiła Cię, abyś była świadkiem w jej sprawie rozwodowej. Znacie się od 13 lat, a jej męża poznałaś 10 lat temu. Koleżanka przypomina Ci w rozmowie, że w Twojej obecności dochodziło w ostatnim roku do awantur z powodu niewierności męża. Jednym z argumentów jest też to, że jesteś psychoterapeutą w nurcie poznawczo-behawioralnym i pracujesz już blisko 20 lat. Dzięki Twojej wiedzy i doświadczeniu będziesz mogła – zdaniem koleżanki – wystąpić przed sądem i wydać fachową opinię o jej mężu. Przekonuje Cię, że w imię tak długiej znajomości jesteś jej to winna. Zastanawiasz się, co przemawia za, a co przeciw i co masz w tej sytuacji zrobić.  

Strony dylematu i ich interesy

Koleżanka - brak twoich zeznań oraz opinii może wpłynąć na niezgodne z oczekiwaniami koleżanki rozstrzygnięcie w sprawie rozwodowej np. orzeczenie rozwodu bez winy męża albo nawet oddalenie powództwa z uwagi na brak dowodu na zdradę męża, może też to spowodować przedłużenie postępowania rozwodowego,

Mąż koleżanki - twoja opinia może przyczynić się do rozpadu małżeństwa w zasadzie bez rzeczywistego dowodu na zdradę, a jedynie przez odwołanie się do autorytetu fachowca, a nadto możesz przyczynić się do obciążenia całą odpowiedzialnością za rozpad małżeństwa męża .

Psycholog - nie chce przedstawiać opinii zawodowej bez badania zgodnego ze standardami diagnozy psychologicznej

 

Na czym polega dylemat?

Przedstawiony dylemat stawia psychologa przed trudną sytuacją. Znając obu małżonków zostaje on postawiony przed koniecznością wyboru tego czy w sprawie o rozwód wydawać opinię zaoczną na podstawie swych wieloletnich obserwacji, ale jednak bez przeprowadzenia wymaganych badań.

Psycholog co prawda zna koleżankę przez 13 lat, ale zdołał też poznać jej męża i nawiązać z nim osobiste, prywatne kontakty. Mało tego wyrażając przed sądem swoją fachową opinię, psycholog musiałby oprzeć się na wiedzy pozyskanej z obserwacji tak koleżanki jak i jej męża, co spowodowałoby potraktowaniem obojga jak pacjentów pod obserwacją, a nie znajomych psychologa. W konsekwencji koleżanka i jej mąż mogliby być potraktowani jako obiekt badań i analiz psychologicznych. Wpłynęłoby to z pewnością na relacje łączące psychologa z obojgiem małżonków, ale także mogłoby wpłynąć na jego opinię. Istnieje bowiem ryzyko, że osobiste, pozamerytoryczne wrażenia psychologa mogłyby znaleźć odzwierciedlenie w jego opinii. 

Kontekst kodeksowy problemu

Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa PTP

26. Gdy w swoich czynnościach zawodowych psycholog zostanie uwikłany w konflikt interesów, zarówno między osobami, jak między osobami i instytucją, postępuje tak, aby nie spowodować szkody dla którejkolwiek z zainteresowanych stron. Jeśli w grę wchodzi konflikt między interesami osoby i instytucji, psycholog zachowuje bezstronność.

EFPA – Meta-Kodeks Etyczny

2.1 Poszanowanie praw i godności osoby ludzkiej

Psychologowie darzą odpowiednim szacunkiem podstawowe prawa, godność i wartość każdego człowieka, i wspierają ich rozwój. Szanują prawa jednostki do prywatności, poufności, samostanowienia i autonomii, w zgodzie z innymi zawodowymi zobowiązaniami psychologa i z prawem.

3.1.3 Świadoma zgoda i dobrowolność zgody

a. Wyjaśnianie i omawianie profesjonalnych działań, procedur i możliwych konsekwencji działań psychologa, które ma na celu upewnienie się, że klient udziela świadomej zgody przed i w trakcie interwencji psychologicznej.

3.3.3 Unikanie wyrządzania szkody

b. Świadomość potrzeby zachowania szczególnej ostrożności w toku badań naukowych lub w procesie oceny osób, które nie udzieliły zgody.

3.4.4 Konflikt interesów i wykorzystywanie

a. Świadomość problemów, które mogą wynikać z dwoistego powiązania i obowiązek unikania takich dwoistych powiązań, które zmniejszają niezbędny dystans zawodowy lub mogą prowadzić do konfliktu interesów lub wykorzystywania klienta.

b. Zakaz wykorzystywania kontaktu zawodowego do przyszłych osobistych, religijnych, politycznych lub ideologicznych interesów.

 

Możliwe rozwiązania dylematu i ich konsekwencje

1. Psycholog odmawia koleżance bycia świadkiem na jej rozprawie rozwodowej oraz odmawia wyrażenia jakiejkolwiek opinii psychologicznej w tej kwestii, a także prosi by koleżanka nie powoływała go w tym charakterze (świadka oraz profesjonalisty) w toku procesu. Jednocześnie wyjaśnia, że relacja jego z nią i mężem miała charakter czysto prywatny, a nie zawodowy więc opinie psychologiczne formułowane w tych okolicznościach nie byłyby profesjonalne, oparte byłyby o brak wyrażenia zgody na prowadzenie obserwacji i badań.
KONSEKWENCJE
Koleżanka odbiera to jako akt wrogości, być może nawet jako wyraz solidarność z jej mężem. Psycholog co prawda w sposób radykalny rozwiązuje konflikt interesów, a także nie daje się wplątać w wyrażanie opinii z naruszeniem autonomii woli/decyzji osób poddanych badaniu, ale prawdopodobnie traci koleżankę.

2. Psycholog zgadza się na to by być świadkiem w trakcie rozprawy rozwodowej swojej koleżanki i zgadza się wyrazić opinię psychologiczną o jej mężu.

KONSEKWENCJE Psycholog pozytywnie w oczach koleżanki działa przez co zdobywa jej początkową wdzięczność. Nie oznacza to jednak, że problem przed którym staje zostaje rozwiązany. W konsekwencji staje on również przed perspektywą wydania opinii w sprawie, która musi być korzystna dla koleżanki. W ostateczności koleżanka jest wdzięczna psychologowi. Dochodzi jednak do takiego konfliktu interesów, że opinia może być nie tylko niekorzystna dla męża koleżanki, ale może także być dla niego po prostu krzywdząca. W konsekwencji działanie psychologa jest co prawda koleżeńskie, ale nieetyczne. Tym samym psycholog narusza granice między prywatnymi relacjami jakie wiążą go z obojgiem małżonków, zaczyna ich traktować również w kategoriach wykonywanego zawodu, przy czym na żadnym etapie swych obserwacji jak i wydawanej opinii nie uzyskując zgody żadnego z nich na prowadzenie badań. 

3. Psycholog zgadza się co prawda zeznawać w trakcie rozprawy rozwodowej przy czym wskazuje koleżance, że będzie zeznawać jedynie co do okoliczności faktycznych, o których ma wiedzę. Jednocześnie stwierdza, że nie wyda opinii psychologicznej, gdyż nie jest psychologiem sądowym oraz zna obu małżonków, co mogłoby mieć wpływ na treść opinii, a jednocześnie nie uzyskał zgody obojga na prowadzenie wobec nich czynności stricte zawodowych. KONSEKWENCJE
Mając świadomość, że powołanym jako świadek ma się obowiązek stawiennictwa przed sądem, psycholog zgadza się zeznawać, ale jedynie co do faktów o których wie bądź których był bezpośrednim obserwatorem (tzn. co do zaistniałych awantur z powodu niewierności męża). Jednocześnie nie wydaje opinii, bowiem opinię może wydać jedynie uprawniony biegły sądowy. Zachowuje w tym wypadku poprawne relacje tak z koleżanką jak i jej mężem. Nikt nie może mieć w końcu pretensji o to, że świadek zeznaje o tym co widział. Jednocześnie nie podejmuje się ryzyka wydania opinii motywowanej do pewnego stopnia osobistymi zapatrywaniami. Zachowuje w tym wypadku profesjonalizm i unika niechęci któregokolwiek z małżonków.

Co należy wziąć pod uwagę podejmując decyzję?

• materia w jakiej ma być przesłuchiwany psycholog - sprawy rozwodowe są bardzo emocjonalne dla ich stron,
• w sprawie niniejszej pojawiają się najcięższe z zarzutów tj. o zdradę męża,
• małżonkowie nie byli poddani terapii psychologa, a wiedza jego o tych małżonkach pochodzi z jego wiedzy jako osoby, która ich osobiście zna.
  Zapraszam do dyskusji, Denim Jan Sporny