Dylemat własny: "Chłopcy z internatu"

Opis dylematu:

Jesteś psychologiem w internacie z trudną młodzieżą w wieku od 12 lat do 18. W ostatnim czasie zaczęły krążyć plotki o tym, że dwójka chłopców (13 i 17 lat), mieszkających obecnie w jednym pokoju dziwnie się zachowuje. Inne dzieci naśmiewają się z nich, że są „parą”. Zgłębiając temat, od innych dzieci dowiadujesz się, że starszy z chłopców już wcześniej sprawiał problemy i naruszał granice innych osób. Sugerują również, że niewykluczone, iż między chłopcami dochodzi do kontaktów na tle seksualnym, których inicjatorem jest starszy z chłopców. Nie masz na to żadnych dowodów. Prosisz na rozmowę młodszego chłopca, który zaprzecza plotkom, mówi, że wszystko jest w porządku, ale przy tym jest poddenerwowany, drży mu głos, unika kontaktu wzrokowego, macha nerwowo nogą. W przyszłym tygodniu jeden z innych wychowanków opuszcza ośrodek, a miejsce w jego pokoju będzie wolne. Dyrektor prosi Cię, żebyś jak najszybciej podjął decyzję, czy go przenieść na miejsce odchodzącego chłopca.

 

Na czym polega dylemat?
Przenosząc chłopca potwierdzisz w oczach innych winę jego współlokatora i co za tym idzie plotki (wtórna wiktymizacja chłopca). Nie przenosząc jesteś obojętna na docierające sygnały wykorzystania.

 

Kontekst kodeksowo-prawny
Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa

26. Gdy w swoich czynnościach zawodowych psycholog zostanie uwikłany w konflikt interesów, zarówno między osobami, jak między osobami i instytucją, postępuje tak, aby nie spowodować szkody dla którejkolwiek z zainteresowanych stron. Jeśli w grę wchodzi konflikt między interesami osoby i instytucji, psycholog zachowuje bezstronność.

Komentarz: konflikt interesów polega tu na tym, że psycholog powinien być lojalny i działać na rzecz dobra jednego i drugiego wychowanka ale także instytucji. Dyrekcja wymaga od niego podjęcia decyzji, ale nie ma on wystarczającej wiedzy, żeby ze stuprocentową pewnością wskazać tę decyzję. Jednocześnie każda z podjętych decyzji potencjalnie niesie za sobą negatywne aspekty mogące dotknąć każdego z wychowanków i przysporzyć im cierpienia.

 

Kontekst sytuacyjno-społeczno-kulturowy:
Internat stanowi pewna zamknięta społeczność dzieci i młodzieży w różnych okresach dorastania a co za tym idzie rozwoju seksualnego. Wychowawcy oraz psychologowie zatrudnieni w takiej placówce mają za zadanie chronić swoich wychowanków, zapewnić im warunki do prawidłowego rozwoju. Z racji natury takich miejsc, wychowankowie spędzają tam mnóstwo czasu, dlatego to właśnie tam uczą się przestrzegania norm społecznych, moralnych, czy nawet prawnych. Tożsamość tak młodych osób nie jest jeszcze do końca ukształtowana, co powoduje, że łatwo mogą podlegać wpływom środowiska i rówieśników, nie mieć wykształconych sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Dlatego tak ważna jest rola wychowawców i psychologów, którzy muszą podejmować kroki w celu ochrony swoich podopiecznych. Pewne formy zachowań seksualnych mogą mieścić się w normie, ale nie w sytuacji, gdy jakaś osoba cierpi i nie wyraża świadomej zgody, co jest podejrzewane w powyższym przykładzie.

 

Możliwe rozwiązania dylematu i ich potencjalne konsekwencje.

1. Psycholog podejmuje decyzję o przeniesieniu chłopca. Konsekwencją może być nasilenie plotek i wtórna wiktymizacja młodszego wychowanka, a zaburzone funkcjonowanie starszego wychowanka.

2. Psycholog decyduje się, żeby chłopiec został w swoim dotychczasowym pokoju. Konsekwencją może być cierpienie chłopca z powodu plotek i narażenie na doznanie krzywdy ze strony starszego wychowanka.

3. Psycholog próbuje dowiedzieć się z innych źródeł (np. inni pracownicy internatu) czy plotki mają potwierdzenie w rzeczywistości i na podstawie uzyskanych informacji podejmuje decyzję. Konsekwencją może być nielojalność wobec młodszego wychowanka i tym samym pogorszenie jego stanu psychicznego.

 

Czyje dobro może być zagrożone?

Dobro młodszego wychowanka: w sytuacji gdy psycholog zadecyduje o nieprzenoszeniu chłopca do innego pokoju, istnieje ryzyko, że może cierpieć w powodu utrzymujących się plotek. Ponadto, jeśli w jakimś stopniu potwierdziłyby się (chociażby takim, że chłopiec jest poniżany przez starszego wychowanka) te plotki, to chłopiec dalej by cierpiał. Problem mógłby się pogłębiać. Jeżeli chłopiec zostałby przeniesiony do innego pokoju, mogłoby to być potwierdzeniem wcześniejszych plotek i powodowałoby dalsze dokuczanie chłopcu, być może silniejsze. Mogłoby dojść do wtórnej wiktymizacji.
Dobro starszego wychowanka: Jeżeli jego młodszy współlokator zostałby przeniesiony, chłopak mógłby być postrzegany (nie wiadomo czy słusznie) jako sprawca przemocy, a to z kolei mogłoby psuć jego relacje i funkcjonowanie w ośrodku. Jeżeli współlokator nie zmieniłby pokoju, to w ośrodku plotki dalej byłyby obecne, co mogłoby źle wpłynąć na chłopaka np. jako zachęta, chęć udowodnienia, że może być sprawcą przemocy bądź wycofanie i izolację społeczną przez wstyd, że jest specyficznie postrzegany.
Dobro psychologa: Każda z decyzji, którą może podjąć psycholog będzie wiązała się z określonymi konsekwencjami dla chłopców, jego samego, a także, może spotkać się z niezadowoleniem ze strony pracodawcy. Ponadto sytuacja, w której to psycholog zostaje zobligowany do podjęcia tak kluczowej decyzji w sprawie, zostaje obarczony odpowiedzialnością za dalszy przebieg wydarzeń. W sytuacji, w której psycholog pozostawi chłopca w pokoju, a dojdzie do wykorzystania, to psycholog zostanie oskarżony o niedopełnienie swoich obowiązków i ignorowanie docierających sygnałów. W przypadku, gdy zadecyduje o przeniesieniu chłopca, spowoduje narastające plotki, skierowanie agresji młodzieży w stronę starszego chłopca, może dojść do sytuacji, w której młodzież będzie sama chciała wymierzyć sprawiedliwość i zacznie mścić się na chłopcu, powodując u niego szkody psychiczne lub fizyczne. Za taki obrót spraw również może zostać obwiniony psycholog, jako osoba wykształcona i mająca dbać o dobro wychowanków. Ponadto, wymaganie podjęcia tak ważnej decyzji, w tak krótkim czasie, może wiązać się w konsekwencji z nasilonym stresem doświadczanym u psychologa.

 

Zachęcam do dyskusji
Katarzyna Jakubowska