Dylemat własny: “Zdrada?”

Opis dylematu

Jesteś terapeutą systemowym do którego od 1,5 roku przychodzi para, która zwróciła się po twoją pomoc ze względu na kryzys w ich małżeństwie spowodowany fizycznymi zdradami ze strony żony. Polegały one wówczas na spotykaniu się z wieloma mężczyznami, z którymi pacjentka flirtowała i całowała się, czasem dochodziło również do seksu. Pacjentka mówi, że nie czuła się emocjonalnie związana z tymi mężczyznami i że kontakty fizyczne miały charakter incydentalny.

Podczas pierwszych spotkań mąż pacjentki deklarował, że kiedyś był w stanie znieść to, że żona flirtowała z mężczyznami, ale pocałunki i seks były dla niego zdradą. Mówił również o tym, że nie wyobraża sobie ponownie przyłapać żony na spotkaniach z innymi mężczyznami.

Para przychodzi do ciebie obecnie co 3 tygodnie i wyznajesz zasadę, że na każdym spotkaniu przyjmujesz zawsze wspólnie męża i żonę, by w jak największym stopniu strać się uniknąć koalicji ( tzn. powstania zjawiska gdy terapeuta zaczyna być bardziej „po stronie” jednej z osób w terapii i w efekcie nie działa na rzecz obojga pacjentów, co może sprawić, że terapia jest nieskuteczna) i ujawniania na osobnych spotkaniach sekretów o których nie wie druga strona.

Pewnego dnia wychodzisz z koleżanką na spacer do parku gdzie widzisz swoją pacjentkę całującą się z mężczyzną, który nie jest jej mężem. 

Zaszokowany opuszczasz park. Wydaje ci się, że pacjentka cię nie widziała. Kilka tygodni po zajściu małżeństwo ponownie pojawia się w twoim gabinecie - opowiadają oni między innymi o kolejnych postępach i radości, że udało im się uratować związek. 

Na czym polega dylemat?

• Czy wolno nam wnosić do terapii informacje spoza gabinetu?

Pacjent przychodzi na terapię i tylko w gabinecie godzi się na naruszanie jego intymności. Przypadkowo doszło tutaj do pozyskania informacji o pacjencie poza gabinetem. Z jednej strony pacjenci mają prawo do prywatnego życia i informacji, o których nie wie terapeuta, a z drugiej dowiedzieliśmy się, że istnieje możliwość, że  pacjentka podejmuje działania sabotujące terapię i jest to z naszego punktu widzenia bardzo ważna informacja. Ze względu na to, że pacjentka nie wniosła samodzielnie tematu do terapii nie mamy też pewności co do tego jaki jest kontekst sprawy, nie mamy pełnego jej obrazu, trudniej nam ustalić ile szkody i ile pożytku da ujawnienie sprawy lub pozostawienie jej w tajemnicy. Mogłoby się przykładowo okazać, że była to osoba z rodziny pacjentki. Nie ma też pewności co do tego jak obecnie wyglądają poglądy pary na zdradę, a także czy nie pojawiły się w ich życiu seksualnym jakieś zmiany o których nie mówili terapeucie – mogli się oni np. umówić na randkowanie z innymi osobami. 

• Czy powinniśmy zachować w tajemnicy czy ujawnić zdarzenie, którego byliśmy świadkiem?

Na początku podaliśmy zasadę, że przyjmujemy parę wspólnie ponieważ nie chcemy by terapeuta był powiernikiem tajemnic, ale pacjentka nie podjęła świadomego wysiłku by naruszyć tą zasadę, ponieważ nie ujawniła nam ona umyślnie tego, że ponownie ma romans i złamała kontrakt terapeutyczny. W dodatku nie mamy nawet pewności, czy jej zachowanie jest fizyczną zdradą czy nie. Jednocześnie kodeksy etyczne nie mówią wprost czy informacja ta jest objęta tajemnicą zawodową - nie była ona wyjawiona w trakcie pracy terapeutycznej.

Czyje dobro może być zagrożone?

Pacjentki: Wyjawienie informacji o zachowaniu pacjentki, którego byliśmy świadkiem może w efekcie przynieść kryzys w małżeństwie lub rozwód, doprowadzić do złego stanu psychicznego pacjentki, a także naruszyć jej prywatność. Brak ujawnienia może sprawić, że dalsza terapia pary będzie nieskuteczna w naszym gabinecie, a również w każdym innym, ponieważ istnieje szansa, że być może zachowanie pacjentki jest ponownym romansem i pacjentka będzie go dalej utrzymywać.

Pacjenta: Wyjawienie informacji o zachowaniu pacjentki, którego byliśmy świadkiem może w efekcie przynieść kryzys w małżeństwie lub rozwód i doprowadzić do złego stanu psychicznego pacjenta. Brak ujawnienia może sprawić, że dalsza terapia pary będzie nieskuteczna w naszym gabinecie, a również w każdym innym ze względu na prawdopodobną zdradę.

Kontekst kodeksowy problemu:

Kodeks Etyczny Psychoterapeuty (Polskie Towarzystwo Psychiatryczne):

POUFNOŚĆ

Psychoterapeuta jest zobowiązany w pierwszym rzędzie szanować poufność informacji otrzymanych od klientów w trakcie pracy psychoterapeutycznej. Ujawnia takie informacje wyłącznie za zgodą klienta (lub jego upoważnionego reprezentanta). Wyjątek stanowią takie nadzwyczajne sytuacje, w których nieujawnienie informacji wiązałoby się z wyraźnym niebezpieczeństwem dla klienta lub dla innych, bądź takie, które regulują inne zasady, np. normy prawne. Zgody na ujawnienie informacji w normalnym trybie osoba zainteresowana powinna udzielić na piśmie.

Komentarz:  Wydaje się, że opisana sytuacja nie jest “wyraźnym niebezpieczeństwem” opisywanym w kodeksie, lecz jednocześnie nie spełnia kryterium otrzymania w trakcie pracy psychoterapeutycznej.

Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa (Polskie Towarzystwo Psychologiczne) 

Wnikanie w intymne, osobiste sprawy klienta dopuszczalne jest jedynie w takim zakresie, jaki wynika z celów pomocy psychologicznej.

Komentarz: Informacja o możliwości zdrady jest ważna z perspektywy celu naszej pomocy psychologicznej, a jednocześnie wnikać w intymne sprawy osobiste nie powinniśmy poza gabinetem. 

Jakie są potencjalne rozwiązania danego problemu?

1. Terapeuta utrzymuje informacje o prawdopodobnej zdradzie męża przez pacjentkę w tajemnicy i kontynuuje terapię.
2. Terapeuta ujawnia sytuację której był świadkiem gdy para do niego ponownie przychodzi i w zależności od chęci pary kontynuuje terapię. 
3. Terapeuta kończy terapię pary nie ujawniając sytuacji, której był świadkiem np. przekierowując pacjentów do innego terapeuty.
4. Terapeuta próbuje się skontaktować z samą pacjentką i tylko jej wyjawia, że był świadkiem jej pocałunku z innym mężczyzną. Swoje dalsze postępowanie uzależnia od jej reakcji.

Jakie mogą być ich konsekwencje?

1. Dyskomfort terapeuty i możliwość przypadkowego ujawnienia sytuacji i tego, że my o niej wiemy. Działanie terapeuty w atmosferze niepewności, ponieważ nie wie on jakie znaczenie ma zachowanie dla męża pacjentki ( po wypowiedziach na początkowych sesjach może przypuszczać, że uzna to za zdradę, ale nie możemy mieć 100% pewności). Prowadzenie terapii z możliwością zaistnienia nieprawidłowości ponieważ możemy czuć się bardziej "po stronie" pacjentki chroniąc ją przed ujawnieniem informacji. Prawdopodobna kontynuacja zachowań pacjentki, co może sabotować terapię.
2. Prawdopodobny ponowny kryzys w małżeństwie i potencjalny rozpad związku. Dyskomfort pacjentki, że jej intymność jest w jakiś sposób naruszana gdy ona tego nie chce, co może prowadzić do obniżenia zaufania do nas i do innych terapeutów, a w efekcie możliwość przerwania terapii.
   Jeśli para umówiła się na takie zachowania ujawnienie może też skutkować tylko dyskomfortem, że terapeuta wkracza w intymność pary poza gabinetem i obniżeniem zaufania do nas i do innych terapeutów, a w efekcie możliwością przerwania terapii. 
3. Terapeuta może odczuwać dyskomfort, ponieważ nic nie robiąc może przyczyniać się, że dalsza terapia pary w nowym gabinecie, będzie oparta na kłamstwie i naruszaniu kontraktu. Dodatkowo przekazując parę innemu terapeucie prawdopodobnie padnie z jego strony pytanie dlaczego decydujemy się zakończyć terapię, co oznacza, że albo oszukamy go, albo wyjawimy mu sprawę, co postawi go w podobnej do naszej pozycji.
4. Dyskomfort pacjentki, spowodowany, że weszliśmy w posiadanie informacji których ona nie chciała ujawniać, co może spowodować obniżenie zaufania do nas i zerwanie terapii. Naruszenie warunków terapii na które umawialiśmy się z obydwoma osobami ( nie kontaktowanie się z nimi osobno), co również może wprowadzać dyskomfort u pacjentki lub poprowadzić do zaburzenia procesu terapeutycznego.

Co należy wziąć pod uwagę podejmując decyzję?

• stan więzi między małżonkami
  
• siła przymierza terapeutycznego między parą a terapeutą ( rozumianego tutaj jako siła relacji, w której zarówno ze strony terapeuty jak i pacjentów doszło do uczuciowego i intelektualnego włączenia się w proces leczenia i w której obie strony zobowiązały się do wspólnej pracy nad osiągnięciem celu terapii) 

Zapraszam do dyskusji  
Urszula Liszewska