Dylemat wlasny: "Problem z kserografem"

Opis dylematu

Jesteś nowym pracownikiem prywatnej Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. Zajmujesz się m.in. pomocą, opieką, dbaniem o prawidłowy rozwój psychiczny dzieci i młodzieży. W sprzedaży pojawia się nowy zestaw kwestionariuszy (CDI 2) do badania depresji u dzieci i młodzieży. Jest to kwestionariusz komercyjny. Zwracasz się do swojego przełożonego z prośbą o zakup podręcznika oraz arkuszy testowych. Przełożony odmawia zakupu i każe Ci pożyczyć zestaw od znajomego psychologa oraz skserować całą zawartość, czyli podręcznik i komplet arkuszy. Ty niedawno skończyłeś studia i uczestniczyłeś w zajęciach dotyczących etyki zawodu psychologa i wiesz, że kserowanie niekomercyjnych zestawu kwestionariuszy, podręcznika i późniejsze używanie ich do badań w celach komercyjnych, jest niezgodne z prawem autorskim.

 

Na czym polega dylemat?

Jako nowemu pracownikowi, zależy Ci na tym, aby wywiązywać się z zadań, jakie zostały Ci powierzone. Jednocześnie zdajesz sobie sprawę z tego, że wykorzystując ksero podręcznika, kwestionariuszy w poradni i pobierając pieniądze od badanych osób za przebadanie nim, bez zgody autora/wydawcy oraz bez dzielenia się z nim korzyściami materialnymi, naruszasz prawo autorskie. Jednak nie masz na tyle odwagi, aby sprzeciwić się swojemu przełożonemu.

  Pracownik poradni musi wybrać:

• czy powinien przystać na propozycję przełożonego. Podjęcie tej decyzji wiązałoby się z poczuciem winy u pracownika, wynikającym z naruszenia prawa autorskiego. Z drugiej strony jednak, kierując się propozycją przełożonego, nowy pracownik zyska jego aprobatę, odniesie sukces w pracy i może mieć szansę na szybszy awans;
• czy powinien powiedzieć o swoich wątpliwościach dotyczących łamania prawa autorskiego swojemu przełożonemu. Zadziałałby wtedy zgodnie ze swoim sumieniem oraz wiedzą, którą nabył podczas zajęć z etyki zawodu. Takie rozwiązanie mogłoby spowodować sprzeciw przełożonego, któremu nie spodoba się pomysł rezygnowania z badania tym testem. Przełożony może poczuć, że nowy pracownik próbuje podważyć jego kompetencje. Może to w przyszłości prowadzić do zwolnienia pracownika.

Czyje dobro jest naruszone ?

pracownika: w momencie przystania na propozycję przełożonego, pracownik ma świadomość, że łamie prawo i może w związku z tym czuć, że nie postępuje etycznie wobec twórcy/wydawcy kwestionariusza oraz osób badanych. Jeżeli pracownik się sprzeciwi to podważy kompetencje przełożonego i może przez to stracić pracę. Godząc się na warunki przełożonego zyskuje jego aprobatę, ma możliwość awansu.

przełożonego: jeżeli pracownik zgodzi się na jego propozycję to poradnia zaoszczędzi na kupnie nowych arkuszy testowych. Jeżeli natomiast pracownik sprzeciwi się temu pomysłowi i odwoła do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, może wzbudzić w nim złość i poczucie podważenia kompetencji.

autora/wydawcy testu: w momencie, gdy pracownik poradni wykorzystuje ksero zestawu kwestionariuszy i podręcznika w celach zarobkowych bez zgody autora/wydawcy tzn. bez zakupu zestawu kwestionariuszy i podręcznika, narusza prawo autorskie. Autor/wydawca ponosi konsekwencje moralne i materialne.

 

Wydaje mi się, że społeczne przyzwolenie na działanie wbrew prawu autorskiemu jest w społeczności dość duże. Biorąc pod uwagę chęć zbadania jak największej liczby dzieci/młodzieży oraz zaoszczędzenia pieniędzy, łamanie zasad prawa autorskiego może pojawiać się często i dotyczyć różnych kwestii, nie tylko kopiowania kwestionariuszy.

 

Kontekst kodeksowy

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Załącznik do obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

z dnia 29 kwietnia 2016 r. (poz. 666)

Art. 2. 1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły.

 

Art. 23. 1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego (…).

2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

 

Tak więc według prawa legalne jest kserowanie utworów jedynie wtedy, gdy kopie są używane na własny użytek osobisty (niekomercyjny) lub gdy dotyczy to użytkowania przez osoby pozostające w związku osobistym np. rodzina, partner (pojęcie “osoby w związku osobistym” nie jest dokładnie wyjaśnione). Posługiwanie się kopią podręcznika oraz arkuszy testowych w prywatnej poradni oraz pobieranie pieniędzy za badanie tym kwestionariuszem jest niezgodne z prawem. Posługiwanie się podręcznikiem oraz arkuszami testowymi w celu odpłatnego badania pacjentów, aby było zgodne z prawem, wymaga zakupu tego zestawu od wydawcy.

 

Rozwiązania i ich konsekwencje

1. Pracownik realizuje badania zgodnie z zaleceniami przełożonego, łamiąc przy tym prawo. Zyskuje aprobatę, stałość zatrudnienia, być może awans w przyszłości. Odczuwa przy tym poczucie winy, ponieważ działał niezgodnie z prawem mając tego pełną świadomość. To rozwiązanie wydaje się być najbardziej prawdopodobne.
2. Pracownik sprzeciwia się przełożonemu. Postępuje zgodnie z prawem i swoim sumieniem. Naraża się na dezaprobatę, podważa kompetencje swojego przełożonego. Obawia się, że w konsekwencji sprzeciwu, grozi mu utrata pracy.
    

 Zapraszam do dyskusji.
   Angela Maciejewicz